Over ds. J. A. Ader-Appels

Johanna Adriana Appels (Jo) is op 9 mei 1906 geboren in Driebergen als het vijfde en laatste kind in een tamelijk welgestelde familie. Haar vader was de eigenaar-directeur van een aannemersbedrijf en haar moeder was vroedvrouw.

Johanna Adriana Appels (Jo)
Ds. Johanna Adriana Ader-Appels (Jo)

Zij deed MO-A Engels in Utrecht en zou later ook colleges theologie gaan volgen.

The Reverend Ader
Ds. Bastiaan Jan Ader

Begin jaren dertig ontmoette ze haar latere echtgenoot, Bastiaan Jan Ader (Bas), geboren op 30 december 1909. Zij trouwden in september 1935, na zijn kandidaatsexamen theologie. In de zomer van 1936 vertrok hij voor een avontuurlijke fietsreis naar het Heilige Land, met haar toestemming en volledige steun, ook financieel. Jo werkte in die tijd als redactrice op een Amsterdams uitgeversbureau.

At their wedding
Hun bruidsfoto

Op zijn tocht door het Midden-Oosten raakte de jonge predikant zeer onder de indruk van het onbaatzuchtige werk dat hij zag van protestantse zendelingen in de regio en het echtpaar overwoog dat ook te gaan doen, maar besloot uiteindelijk in Europa te blijven om niet voor het naderend onheil weg te lopen.

In oktober 1938 verhuisden zij naar het dorp Nieuw-Beerta in Noord-Oost Groningen waar hij was beroepen als predikant. Zij vonden daar de uitdaging waar zij naar zochten: de bevolking was in meerderheid communistisch en atheïstisch geworden, onder invloed van de extreme inkomensverschillen tussen de boeren en hun landarbeiders en door de grote vrijzinnigheid van eerdere voorgangers die het evangelie vrijwel van zijn inhoud hadden ontdaan. Jo werkte zij aan zij met haar man in de gemeente.

The church
De kerk

Hun leven bleef relatief onberoerd door de Duitse bezetting gedurende de eerste jaren. Dat veranderde toen een Joodse kennis uit Amsterdam per brief vroeg of ze onder hun dak kon komen schuilen voor de bezetter en zijn handlangers. Het antwoord was positief en vergezeld van de suggestie dat zij, Lilly Samuëls, iemand anders mee zou brengen om de verveling in hun onvrijheid te voorkomen. Het zou het begin worden van de steeds diepere betrokkenheid van het echtpaar bij het verzet. Yad Vashem schat op basis van eigen onderzoek dat zij, met de hulp van velen, tussen de twee- en driehonderd joodse landgenoten in veiligheid hebben gebracht.

Their firstborn
Jo met hun eerstgeborene

Op 19 april 1942 werd hun eerste kind, Bastiaan Johan Christiaan (Basjan) geboren, gevolgd door Diederik Antonius Viktor Emanuël (Erik) op 4 november 1944. Ds. Ader zat al sinds 22 juli van dat jaar gevangen en op 20 november 1944 werd hij door de bezetter gefusilleerd.

The pastorie, or manse, or rectory
De pastorie

Het dagboek dat Jo in het diepste geheim bijhield gedurende de oorlog vormde de basis voor het boek dat ze over die jaren schreef, ‘Een Groninger Pastorie in de Storm’ geheten. Het boek beleefde dertien drukken en werd vertaald in het Duits en Fins en onlangs in het Engels onder de titel ‘House of Defiance’.

De oud-onderduikster Johanna-Ruth Dobschiner wijdde een deel van het boek dat zij schreef over die periode aan haar tijd in de pastorie onder de titel: ‘Te mogen léven!’

Na de oorlog beriep de kerkenraad een nieuwe predikant. Jo verhuisde naar het naastgelegen dorp Drieborg dat deel uitmaakte van de kerkelijke gemeente. Daar wijdde ze zich aan het stichten van een gebouw dat zou kunnen dienen als basis voor alle verenigingsactiviteiten die zij en haar man daar opgezet hadden en dat ook zou kunnen dienen als kerkruimte. In 1948 had zij uit haar privévermogen een huis laten bouwen en al in 1950 kon het gebouw, een diepe wens van haar man, geopend worden. Het geld was bijeengebracht uit de inkomsten uit haar boek en haar lezingen en uit giften van personen die haar werk een warm hart toedroegen. Zij werkte daar tot zij ver in de zeventig was en ze niet meer kon doordat haar geest in toenemende mate verduisterd werd door de ziekte van Alzheimer. Vlak voor haar emeritaat was zij benoemd tot predikant door de Hervormde Kerk. Jo overleed op 31 juli 1994 en is begraven op het nieuwe kerkhof van Nieuw-Beerta. Ds. Ader was na de oorlog bijgezet op het Ereveld te Loenen.

Jo had een Stichting in het leven geroepen als de financiële basis voor het werk in Drieborg. Deze Stichting bestaat nog steeds en kreeg een substantiële schenking uit Jo’s privévermogen. De Stichting steunt het kerkelijk werk in de regio door een bijdrage aan het in stand houden van een predikantsplaats.

De jongste zoon, Erik, werd een Nederlands ambassadeur en is de voorzitter van de Ds. Aderstichting.

De oudste zoon is de internationaal bekende kunstenaar Bas Jan Ader, vermist op zee in 1975. Voor de duiding van zijn werk wenden velen zich tot zijn jeugd en achtergrond, met reden. ‘Een Groninger Pastorie in de Storm’ is daarvoor een belangrijke bron.

De Engelse vertaling heet ‘House of Defiance. One Family’s stand against the Holocaust’ en is uitgegeven door Mirador Publishing. ISBN: 978-1-911473-76-3